Bazylia – aromatyczne zioło pełne słońca

Autor: Edyta Kuzara

Bazylia pospolita (Ocimum basilicum L.), znana również, jako bazylia zwyczajna lub wonna, kojarzy się nam z latem, słońcem oraz kuchnią śródziemnomorską - bogatą w warzywa i oliwę. Roślina ta pochodzi prawdopodobnie z Afryki, a jej nazwa wywodzi się od greckiego słowa „basileus”, co oznacza „król”. To aromatyczne zioło jest obecnie popularne na całym świecie, a uprawia się je przede wszystkim w takich krajach jak Włochy, Francja, Egipt oraz Marako.

Bazylia występuje w ponad 40 odmianach, a każda z nich posiada charakterystyczne zabarwienie oraz niepowtarzalny aromat. Może występować w kolorze zielonym, białym lub purpurowym, a aromatem przywodzić na myśl cytrynę, kamforę, anyżek, tymianek lub goździki. Świetnie smakuje z rybami, mięsem, drobiem, pomidorami, oliwą, serem białym i żółtym, warzywami. Stanowi doskonały dodatek do przekąsek, farszów, sosów i zup. Jest głównym składnikiem coraz bardziej popularnego w Polsce sosu pesto, który zawiera także oliwę z oliwek, czosnek oraz orzeszki piniowe. Bazylię można kupić w doniczce w każdym większym sklepie i uprawiać na własnym parapecie. Można ją również przesadzić do ogrodu. Przy czym należy pamiętać, że jest nieodporna na niskie temperatury. Najlepiej smakuje i największe walory zdrowotne ma świeża, ale jeżeli chcemy zachować jej smak i zapach można ją zamrażać. W tym celu liście należy rozdrobnić, wymieszać z oliwą z oliwek, a potem zamrozić w pojemniczkach do lodu.

Wartość odżywcza

Bazylia, podobnie jak inne rośliny aromatyczne, zawiera olejki eteryczne oraz fitoskładniki w liściach, łodygach, kwiatach oraz korzeniach. Głównym olejkiem aromatycznym w bazyli jest olejek bazyliowy, który występuje w ilości 0,5-1,5%. Charakteryzuje się lekko żółtawą barwą oraz intensywnym korzenno-kwiatowym zapachem. Podstawowymi składowymi takiego olejku są takie związki jak: cytral, linalol, metylochawikol, eugenol, limonen, cyneol oraz terpinen. W bazyli występują także: garbniki, flawonoidy, saponiny, substancje gorzkie, kwas trionowy oraz pewne ilości witamin (C, E, A, K) i składników mineralnych (cynk, magnez, wapń, potas). Bazylia prawie w ogóle nie dostarcza energii, zawiera natomiast błonnik pokarmowy.

Właściwości prozdrowotne

Bazylia już w czasach starożytnych była bardzo popularnym środkiem leczniczym, stosowanym na szereg dolegliwości, przede wszystkim układu pokarmowego. Podawano ją na pobudzenie apetytu oraz przy bólach żołądka, mdłościach i wzdęciach.

W ostatnich latach potwierdzono, że bazylia posiada liczne właściwości prozdrowotne. Olejki eteryczne obecne w bazylii wykazują zdolność do hamowania wzrostu i rozwoju bakterii chorobotwórczych np. Staphylococcus aureus, Streptococcus faecalis, Escherichia coli, Shigella species, Salmonella species, Mycobacterium species i Pseudomonas aeruginosa, które mogą wywoływać zatrucia pokarmowe, infekcje układu moczowego lub zapalenie płuc. Składniki bioaktywne z bazylii posiadają także właściwości przeciwgrzybiczne oraz antywirusowe.

Kolejną korzyścią ze spożywania bazylii jest jej działanie przeciwzapalne. Proces zapalny jest normalnym stanem, który ma wspomóc organizm w walce z infekcją, reakcją immunologiczną lub zniszczeniem tkanek. Przy czym występując przewlekle może w sposób niekorzystny wpłynąć na zdrowie. Ekstrakt z bazylii pomaga w zredukowaniu stanu zapalnego poprzez ograniczenie uwalniania prozapalnych substancji tj. cytokin (swoistych białek) oraz mediatorów. Zawarte w nim związki wykazują również pozytywny wpływ na cukrzycę oraz choroby serca. Na podstawie badań stwierdzono, że olejki eteryczne z bazylii mają zdolność do obniżania poziomu glukozy oraz cholesterolu LDL i triglicerydów we krwi. W związku z tym przeciwdziałają tak częstej u diabetyków hiperglikemii oraz chorobom serca, związanym z obecnością blaszek miażdżycowych w naczyniach krwionośnych na skutek utleniania frakcji LDL cholesterolu tj. wylewom, udarom oraz chorobie wieńcowej.

Bazylia posiada również silne właściwości antyoksydacyjne oraz przeciwnowotworowe. Są one bardzo ściśle powiązane, gdyż potwierdzono, że antyoksydanty mogą zapobiegać powstawaniu zmian nowotworowych. Głównymi przeciwutleniaczami występującymi w bazylii są polifenole, a wśród nich grupa flawonoidów (np. eugenol i antocyjany). Antocyjany odpowiadają za purpurowo-czerwone zabarwienie niektórych odmian bazylii, które wykazują najsilniejszy potencjał antyoksydacyjny, czyli zdolność do wymiatania wolnych rodników. Te niskocząsteczkowe substancje mogą uszkadzać DNA komórki, czego rezultatem może być powstanie zmiany nowotworowej. Ponadto bazylia zawiera witaminy działające antyoksydacyjne tj. A, C i E.

Przepis

Szybka sałatka z bazylią

1 opakowanie świeżego szpinaku „Baby”
5-10 listków świeżej bazylii
3-4 pomidory
2-3 łyżki oliwy z oliwek
1-2 ząbki czosnku
1-2 łyżek żurawiny
1 opakowanie sera mozzarella lub 100-150 g sera białego
1 łyżka nasion słonecznika

Czosnek obieramy, przeciskamy przez praskę i łączymy z oliwą z oliwek. Odstawiamy na godzinę. Następnie oddzielamy czosnek od oliwy przy użyciu sitka (jeżeli ktoś bardzo lubi czosnek to może go pozostawić w oliwie). Ser kroimy w kostkę. Pomidory kroimy w kostkę lub plastry. Nasiona słonecznika prażymy chwilkę na patelni bez tłuszczu. Bazylię rozdrabniamy i łączymy ze szpinakiem. Dodajemy do nich ser, pomidory, żurawinę, prażone nasiona słonecznika i oliwę z czosnkiem (lub bez). Delikatnie mieszamy.

Smacznego!!!

mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk

Przeczytaj także: Suszone owoce jako alternatywa słodyczy