banner

Analiza środków spożywczych pod względem zawartości żelaza

Autor: Edyta Kuzara

Niemowlęta przed wystąpieniem niedokrwistości chroni karmienie piersią, co najmniej do 6 miesiąca życia. Wprawdzie ilości żelaza w mleku matki są niewielkie (0,1 mg/100 ml), ale zostaje ono przyswojone przez organizm malucha aż w 50%. Niemowlę liczące 4-6 miesięcy posiada jeszcze około 300 mg żelaza w wątrobie, które zostało zgromadzone jeszcze przez płód w III trymestrze ciąży. Po skończeniu przez maluszka 6 miesiąca życia rezerwy te się wyczerpują, w związku z tym do jego diety trzeba wprowadzić inne pożywienie, w kolejności zgodnej ze schematem żywienia.

Niemowlę czasami nie może być jednak karmione w sposób naturalny. W żywieniu sztucznym mleko modyfikowane następne, podawane od 5 miesiąca życia, zwykle jest wzbogacane w żelazo. Wprowadzenie do diety niemowlęcia produktów innych niż mleko w kolejności zgodnej ze schematem sztucznego żywienia niemowląt również ochrania je przed pojawieniem się niedoborów żelaza.

W przypadku wcześniaków już po ukończeniu 1 miesiąca życia należy włączyć do ich diety suplementy żelaza, ponieważ posiadają znacznie mniejsze zapasy tego składnika. Dodatkowo należy suplementować witaminę E i foliany.

Dzieciom z niedokrwistością należy podawać preparaty żelaza zgodnie z zaleceniami lekarza. Niestety mogą one wywołać u dziecka takie objawy ze strony przewodu pokarmowego jak: nudności, wymioty, zaparcia, zawroty głowy. Dieta oprócz tego, że powinna obfitować w produkty o wysokiej zawartości żelaza, szczególnie hemowego (zalecenia żywieniowe we wcześniejszych artykułach), powinna również dostarczać miedź i kobalt. Dobrym źródłem miedzi są: wątroba, warzywa (w tym nasiona roślin strączkowych), owoce i produkty zbożowe. Kobalt można wprowadzić do diety poprzez zwiększenie spożycia warzyw i owoców.

Do prawidłowego przebiegu procesów krwiotwórczych jest niezbędny kwas foliowy i witamina B12 obecne w mięsie, podrobach, warzywach liściastych, nasionach roślin strączkowych, owocach i natce pietruszki.

Normy żywieniowe dotyczące spożycia żelaza


AI – norma określająca wystarczające spożycie danego składnika odżywczego
EAR – norma określająca średnie zapotrzebowanie na dany składnik odżywczy
RDA – norma określające zalecane spożycie danego składnika odżywczego (stosowana przy układaniu i ocenie jadłospisów indywidualnych)

Analiza produktów pod względem zawartości żelaza

Jak to było już wielokrotnie wspominane, produkty pochodzenia zwierzęcego są źródłem lepiej przyswajalnego żelaza hemowego, natomiast produkty roślinne zawierają żelazo niehemowe, które organizm w mniejszym stopniu jest w stanie wykorzystać dla własnych celów.

W mleku i jego przetworach występują tylko śladowe ilości żelaza hemowego. Wśród różnorakiego mięsa najwyższą zawartością żelaza hemowego charakteryzuje się cielęcina i wołowina oraz podroby wieprzowe, wołowe i cielęce. Bardzo dobrym źródłem tego składnika są również podroby z kurczaka (wątroba i żołądek). Znaczne jego ilości występują w mięsie z królika oraz wyrobach wędliniarskich takich jak: kiszka pasztetowa, pasztet pieczony, salceson, kiełbasa krakowska sucha i szynka wołowa. W rybach najwięcej żelaza można znaleźć w sardynkach, zarówno świeżych, jak również przetworzonych w postaci konserwowej.

Wysokim poziomem żelaza niehemowego charakteryzuje się kasza jaglana oraz kasza gryczana. Składnik ten dostarczymy również w dużych ilościach podając chleb żytni –razowy, bułki grahamki oraz pieczywo chrupkie. Dobrym źródłem żelaza niehemowego będą śniadaniowe przetwory zbożowe: płatki musli i owsiane, otręby pszenne, płatki kukurydziane wzbogacone witaminami oraz żelazem.

Wśród warzyw najwięcej żelaza niehemowego zawierają nasiona roślin strączkowych (groch, fasola, zielony groszek, alergenna soja), buraki wraz z boćwiną, szpinak, czosnek, chrzan, liście pietruszki, koper ogrodowy, szczypiorek.

W świeżych owocach znajdziemy raczej mało tego składnika, przy czym najwięcej w: malinach, jagodach i porzeczkach. Natomiast owoce suszone takie jak: figi, morele i rodzynki, mogą stać się dobrym uzupełnieniem diety w żelazo. Świetnym jego źródłem są orzechy, w szczególności pistacjowe, przy czym należy pamiętać, że ich spożycie może u niektórych dzieci wywołać objawy alergii.

Znaczące ilości żelaza niehemowego możemy znaleźć w nasionach dyni oraz ziarnach słonecznika.

Z różnego rodzaju soków i napojów warto wybrać te, które charakteryzują się wysoką zawartością witaminy C (grejpfrutowy, pomarańczowy). Nektar z czarnej porzeczki wyróżnia się zarówno najwyższą zawartością witaminy C, jak również żelaza niehemowego w tej grupie produktów.

Tabela z wybranymi produktami, które charakteryzują się wysoką i najwyższą zawartością żelaza w danej grupie

Grupa produktów Nazwa produktu Zawartość żelaza (mg/100 g)
Mięso cielęcina, łopatka
cielęcina, udziec
wieprzowina, łopatka
wieprzowina, karkówka
wieprzowina, żeberka
wołowina, pieczeń
wołowina, polędwica
wołowina, rozbratel
wątroba cielęca
wątroba wieprzowa
wątroba wołowa
2,9
2,4
1,0
1,3
1,3
2,3
3,1
2,8
7,9
18,7

9,4
Drób mięso z podudzia indyka, ze skórą
skrzydło indyka
kaczka tuszka
mięso z piersi kurczaka, bez skóry
noga (udo) kurczaka
skrzydło kurczaka
wątróbka kurczaka
żołądek kurczaka
1,1
1,1
2,1
0,4
0,7
1,4
9,5
3,5

Królik królik, tuszka 2,6
Wędliny kabanosy
kiełbasa krakowska sucha
kiełbasa żywiecka
parówki popularne
szynka wołowa, gotowana
kiszka pasztetowa
pasztet pieczony
salceson czarny
baton z kurczaka
kiełbasa jałowcowa z kurczaka
pasztet z kurczaka, pieczony
pasztet podlaski z kurczaka
szynka delikatesowa z kurczaka
2,3
2,1
1,9
1,1
2,8
6,0
5,0
7,5

1,1
1,2
3,3
1,5
1,1
Ryby świeże łosoś
makrela
sardynka
śledź, solony
1,0
1,0
1,4
1,1
Ryby wędzone dorsz
makrela
1,0
1,2
Przetwory rybne sardynka w oleju
sardynka w pomidorach
śledź w sosie pomidorowym
tuńczyk w oleju
tuńczyk w wodzie
2,7
2,9
0,9
1,2
1,4
Kasze kasz gryczana
kasz jaglana
kasza jęczmienna, perłowa
kasz jęczmienna, pęczak
ryż brązowy
2,8
4,8

1,6
1,9
1,3
Makarony makaron dwujajeczny 1,4
Pieczywo chleb żytni, pełnoziarnisty
chleb żytni, razowy
pumpernikiel
chleb chrupki
chleb mieszany, słonecznikowy
chleb zwykły
chleb graham
bułki grahamki
kajzerki
2,5
2,6
2,5
4,0
2,0
1,2
2,2
2,3
1,1
Produkty śniadaniowe musli z owocami suszonymi
musli z rodzynkami i orzechami
otręby pszenne
płatki jęczmienne
płatki kukurydziane z witaminami i żelazem
płatki owsiane
3,1
3,9
14,9

3,6

11,9
3,9

Warzywa świeże boćwina
bób
brokuły
burak
chrzan
czosnek
fasola biała
groch
groszek zielony
koper ogrodowy
marchew
pietruszka korzeń
pietruszka liście
pomidor
por
szczypiorek
szpinak
2,2
1,9
0,9
1,7
1,2
1,7
6,9
4,7

1,9
2,7
0,5
1,1
5,0
0,5
1,1
1,3
2,8

Warzywa mrożone groszek zielony
szpinak
1,6
2,3
Przetwory warzywne fasolka konserwowa
groszek zielony, konserwowy
koncentrat pomidorowy, 30%
1,9
1,7
1,9
Owoce świeże awokado
brzoskwinia
cytryna
czarne jagody
maliny
morele
porzeczki białe
porzeczki czarne
porzeczki czerwone
1,0
0,6
0,6
0,7
0,8
0,6
1,0
1,2
0,9
Owoce suszone figi, suszone
jabłka, suszone
morele suszone
rodzynki
śliwki suszone
3,3
1,5
3,6
2,3

1,5
Przetwory owocowe powidła śliwkowe
2,2
Orzechy migdały
orzechy arachidowe
orzechy laskowe
orzechy pistacjowe
orzechy włoskie
3,0
3,2
3,4
6,7
1,8
Nasiona i ziarna dynia pestki
słonecznik, nasiona
15,0
4,2

Czekolada czekolada gorzka
2,1
Soki i napoje nektar z czarnych porzeczek
sok marchwiowo-jabłkowy
sok marchwiowo-pomarańczowy
sok z marchwi, jabłek i owoców tropikalnych
sok pomarańczowy
sok wielowarzywny
1,0
0,3
0,3
0,4

0,4
0,5

Przykład jadłospisu dla dziecka w wieku poniemowlęcym z niedokrwistością (od lat 3)

I śniadanie

Mleko z mieszanką płatków owsianych oraz płatków kukurydzianych wzbogaconych żelazem
Kajzerka z masłem, pastą jajeczną ze szczypiorkiem
Pomidor
Herbata owocowa z cytryną

II śniadanie

Chleb graham z margaryną, pasztetem pieczonym, pomidorem i papryką
Sałatka wielowarzywna z jogurtem naturalnym (marchewka, groszek zielony - konserwowy, jabłko, pietruszka korzeń i natka, ziemniaki)
Kompot z jabłek

Obiad

Zupa koperkowa
Kasza jaglana polana łyżeczką oliwy z oliwek
Wątróbka drobiowa, duszona
Buraczki z jabłkiem i odrobiną chrzanu
Nektar z czarnej porzeczki
Deser – brzoskwinie i morele

Podwieczorek

Kisiel z jagodami i malinami
Jogurt naturalny z dodatkiem posiekanych (lub roztartych) nasion dyni, rodzynek i suszonych moreli
Chleb chrupki

Kolacja

Sałatka makaronowa: makaron dwujajeczny (najlepiej muszelki, albo kolanka), brokuły, szynka delikatesowa z kurczaka (pokrojona w kostkę), drobno posiekana cebulka, pokrojone pomidory, sos jogurtowo-koperkowy (z łyżeczką oleju słonecznikowego i niewielką ilością drobno posiekanych lub roztartych ziaren słonecznika)
Chleb zwykły z masłem i twarożkiem
Herbatka owocowa z cytryną

mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk

Przeczytaj także: Anemia u dzieci – przyczyny i zapobieganie

Zobacz także:

Kategorie

Pierwszy w Polsce kurs programowania dla dzieci, gdzie uczymy tworząc prawdziwe programy, a nie gry.
Sklep przepisy-dla-dzieci.pl
Pomysłowe prezenty dla dzieci. Sklep w Warszawie.