Odpowiednie żywienie - lek na epilepsję dziecięcą?
Autor: Edyta Kuzara
Epilepsja (padaczka) jest chorobą, która charakteryzuje się występowaniem napadów padaczkowych. Są one spowodowane przejściowymi zaburzeniami czynności komórek nerwowych mózgu.
Rozpoznanie epilepsji u dzieci nie jest łatwe, gdyż jej objawy mogą być mylone z innymi zaburzeniami. Opiera się ono przede wszystkim na wywiadzie od rodziców, a także całodobowym badaniu EEG. U małych dzieci napady tej choroby mogą się ograniczać do krótkich momentów utraty świadomości, krótkotrwałego trzepotania powiekami czy też szarpnięcia kończynami. W przypadku nietypowego zachowania się dziecka (również dotyczy to przewlekłego bólu głowy, omdleń i wymiotów oraz napadów lęku) warto skonsultować się z neurologiem dziecięcym. Epilepsja dziecięca może występować w formie, której objawy ustąpią jeszcze przed 10-12 rokiem życia dziecka. Zespoły o cięższej postaci wymagają podawania leków. W przypadku wystąpienia epilepsja lekoopornej można zastosować terapię dietą ketogenną.
Dieta ketogenna może być skuteczną metodą leczenia padaczki lekoopornej. Przed rozpoczęciem diety konieczna jest ocena lekarza (we współpracy z dietetykiem) dotycząca możliwości jej długotrwałego stosowania. Dziecko żywione dietą ketogenną powinno znajdować się pod stałym nadzorem lekarza i dietetyka, a także powinno być poddawane regularnym badaniom biochemicznym. W związku z tym, dieta ketogenna zwykle bywa stosowana w szpitalach.
Dieta ketogenna
Ścisły mechanizm działania diety ketogennej nie został jeszcze określony. Jej właściwości przeciwdrgawkowe są głównie wywołane stanem ketozy, czyli nadmierną produkcją ciał ketonowych w wyniku spalania tłuszczów (a nie glukozy). Ketony powodują kwasicę metaboliczną tj. zaburzenie równowagi kwasowo-zasadowej (zakwaszenie organizmu). Inną przyczyną jej pozytywnego oddziaływania na organizm chorego dziecka może być wpływ na równowagę wodno-elektrolitową lub zmiany koncentracji lipidów w mózgu. W krwi dzieci stosujących dietę ketogenną stwierdza się większe stężenie ciał ketonowych, przy czym jest ono niższe w przypadku starszych dzieci. W związku z tym dietę ketogenną stosuje się w wieku 1-10 lat, zwykle przez okres 1,5 roku (max. 2-3 lat).
W szpitalu dieta poprzedzona jest 12-72 -godzinną głodówką, podczas której dziecko może wypić nieograniczoną ilość płynów pozbawionych węglowodanów. Właściwą dietę ketogenną wprowadza się, gdy w moczu pojawią się ciała ketonowe. Małego pacjenta można wypisać ze szpitala do domu, gdy dobrze toleruje dietę, stężenie glukozy w jego krwi utrzymuje się na stałym poziomie oraz uzyskano kontrolę nad napadami padaczkowymi. Dietę można również rozpocząć w domu, wówczas nie jest poprzedzana postem.
Dieta ketogenna występuje w różnych postaciach np. klasycznej, MCT (Medium Chain Triglycerides – średniołańcuchowe kwasy tłuszczowe), mieszanej (klasyczna z dodatkiem MCT) lub z dodatkiem niezbędnych nienasyconych kwasów tłuszczowych (mają zapobiegać wzrostowi poziomu cholesterolu). Dieta jest opracowywana indywidualnie dla każdego małego pacjenta. Powinna składać się z 3 posiłków o takiej samej zawartości tłuszczu, białka i węglowodanów. Przy podawaniu przekąsek resztę tłuszczu należy podzielić na 3 główne posiłki. Jeśli wystąpią takie objawy jak: nudności i wymioty zaleca się opuszczenie 1-2 posiłków oraz podanie soku owocowego, aby zapobiec gwałtownemu spadkowi poziomu glukozy we krwi.
Źródłem białka w diecie ketogennej są takie produkty jak: chudy drób, chude mięso i wędliny, ryby. Podaje się je w ściśle wyliczonej ilości. Węglowodanów mają dostarczać niskowęglowodanowe owoce i warzywa (szpinak, cukinia, seler naciowy, brokuły, kapusta, kalafior, ogórek, papryka, pory, szczypiorek, sałata, rzodkiewka, pomidory, jabłka, mandarynki, grejpfruty, truskawki, awokado, pomarańcze). Tłuszcz do diety mają wprowadzać: oleje, oliwa z oliwek, masło oraz majonez. Śmietana jest źródłem wszystkich trzech składników. Produktami przeciwwskazanymi w diecie są: mleko, leki z dodatkiem cukru, cukier i słodycze, dżemy, wyroby cukiernicze, galaretki, lody, ziemniaki, produkty zbożowe: pieczywo, makarony i kasze.
W klasyczej diecie ketogennej 75-90% energii pochodzi z tłuszczu, natomiast pozostała część z białek i węglowodanów (zwykle 7% energii z białek i 3% z węglowodanów). Stosunek ilości tłuszczu w diecie do ilości węglowodanów i białek wynosi 3:1 lub 4:1. Dieta bardziej restrykcyjna, czyli skuteczniejsza charakteryzuje się wyższą zawartością tłuszczu.
Dieta z wykorzystaniem MCT, czyli średniołańcuchowych kwasów tłuszczowych (kwasów tłuszczowych składających się z 6-12 atomów węgla) jest bardziej ketogenna, gdyż MCT są szybciej rozkładane w organizmie. Przeciwwskazaniem do stosowania diety tego typu jest zła tolerancja MCT, której objawami są nudności, wymioty i uczucie dyskomfortu w jamie brzusznej. Dieta MCT jest opracowywana tak, aby umożliwiała przyrost masy ciała i powodowała ketozę. W całodziennej racji pokarmowej ok. 75% energii powinno pochodzić z tłuszczów natomiast reszta, czyli ok. 25% z węglowodanów i białka. Oznacza to, że jadłospis powinien składać się z ok. 10% białka, około 19% węglowodanów, 40-60% tłuszczów MCT oraz 11-31% inny tłuszczów obecnych w żywności. Dietę powinno wprowadzać się stopniowo, aby uniknąć zaburzeń ze strony przewodu pokarmowego.
Zarówno w przypadku stosowania diety kegogennej klasycznej lub z MCT konieczna jest suplementacja diety witaminami i składnikami mineralnymi (szczególnie wit.: D, C, z grupy B; minerałów: cynku, magnezu, wapnia). W celu ułatwienia stosowania diety ketogennej wprowadzono tabele wymienników dla różnych grup produktów (owoców, warzyw, skrobi, produktów mlecznych, mięsa). Wymienniki obecne na danej liście charakteryzują się zbliżoną zawartością węglowodanów/ i lub białek oraz ilością kcal. Ponadto każdy produkt w obrębie grupy zawiera tłuszcz oraz węglowodany i białka w proporcji 4:1.
Uwaga!
Dieta ketogenna jest trudna w realizacji, gdyż wymaga ciągłych obliczeń oraz ważenia spożywanych produktów. Następstwem najmniejszej zmiany w diecie może być atak epilepsji. Dieta ketogenna może powodować działania niepożądane, które są kwestią indywidualną, przy czym najczęściej spotykanymi są zaparcia oraz dolegliwości ze strony układu pokarmowego. Efektami ubocznymi może również być podwyższenie poziomu lipidów w surowicy krwi, hipoglikemia oraz niedobory składników mineralnych i witamin. Niewłaściwe stosowanie diety może również doprowadzić do zaburzeń wzrostu i rozwoju dziecka.
mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk
Przeczytaj także: Przetwory owocowe – dżemy
