Co powinniśmy wiedzieć o błonniku?

Autor: Agnieszka Daria Kula

Żywienie a stan zdrowia

Zdrowy sposób żywienia ma wpływ na funkcjonowanie organizmu. Nasze wybory żywieniowe wpływają na późniejszy stan naszego zdrowia. Jednym z błędów popełnianych przez wielu konsumentów jest wybieranie żywności wysokooczyszczonej pozbawionej znacznej ilości błonnika pokarmowego, który jak wynika z obecnego stanu wiedzy ma pozytywne działanie profilaktyczne i lecznicze w wielu jednostkach chorobowych.

Czym jest właściwie błonnik pokarmowy

Błonnik pokarmowy nie jest substancją jednorodną. Zalicza się do niego wiele związków chemicznych różniących się między sobą: budową chemiczną, rozpuszczalnością, zdolnością do zatrzymywania wody, lepkością, podatnością na fermentację i źródłem występowania. Składnikami włókna pokarmowego są: polisacharydy nieskrobiowe, oporna skrobia i ligniny. Do polisacharydów nieskrobiowych należy celuloza i polisacharydy niecelulozowe. Te ostatnie mogą być rozpuszczalne w wodzie, np. pektyny, polisacharydy roślin morskich (agar, alginiany, karageny), gumy i kleje roślinne. Nierozpuszczalne w wodzie polisacharydy niecelulozowe to niektóre hemicelulozy.

Korzystne działanie błonnika pokarmowego na organizm człowieka

• Pozytywne działanie włókna roślinnego obserwujemy, gdy jest ono spożywane w odpowiedniej ilości. Błonnik pokarmowy, a dokładnie jego frakcja nierozpuszczalna w wodzie pobudza funkcje żucia i wydzielania śliny, dzięki czemu chroni zęby przed próchnicą. Posiłki bogatoresztkowe wypełniają żołądek, wywołując uczucie sytości.

• Włókno roślinne obniża wartość kaloryczną diety, ponieważ część węglowodanów niestrawionych jest wydalanych wraz z kałem. Poza tym dieta bogata we włókno roślinne nierozpuszczalne w wodzie przyspiesza pasaż jelitowy, zapobiegając tym samym szybkiemu wchłonięciu węglowodanów.

• Z kolei rozpuszczalna w wodzie frakcja błonnika opóźnia pasaż jelitowy, dlatego w czasie biegunki podaje się produkty bogate w rozpuszczalny błonnik, a więc: jabłka, marchewkę, dynię, buraki.

• Błonnik rozpuszczalny wiąże substancje toksyczne dostające się do organizmu człowieka wraz z pożywieniem lub powstające w czasie przemiany materii. Ogranicza ich wchłanianie w jelicie cienkim.

• Włókna rozpuszczalne takie jak inulina, fruktooligosacharydy, galaktooligosacharydy pobudzają selektywnie wzrost, a także aktywność bakterii jelitowych, które korzystnie działają na organizm człowieka. Powyżej wymienione oligosacharydy występują w cebuli, szparagach, cykorii, bananach.

• Błonnik rozpuszczalny przyczynia się do obniżenia stężenia cholesterolu w surowicy krwi, gdyż wiąże cholesterol i kwasy żółciowe, a następnie usuwa je wraz z kałem.

Czy nadmiar błonnika jest szkodliwy?

• Diety bogatoresztkowe długo stosowane mogą niekorzystnie wpływać na organizm człowieka. Błonnik pokarmowy wiąże cholesterol, z którego są wytwarzane estrogeny. Hormony te są niezbędne do prawidłowego funkcjonowania żeńskich narządów rozrodczych, a ich niedobór może powodować zaburzenia w miesiączkowaniu, problemy z zajściem w ciążę, niepłodność.

• W dietach bogatych w błonnik pokarmowy mniejsza jest absorpcja tłuszczu, a co za tym idzie i witamin w nich rozpuszczalnych. Mechanizm wpływu błonnika na wchłanianie witamin rozpuszczalnych w wodzie nie jest dokładnie wyjaśniony.

• Zbyt duży udział błonnika pokarmowego w diecie dziecka może powodować zaburzenia wchłaniania składników pokarmowych (np. wapnia i żelaza), których odpowiednia ilość jest dla niego szczególnie ważna. Niewystarczająca podaż wapnia wraz z dietą może skutkować osłabieniem kości i zębów, zaburzeniami wzrostu u dzieci i podatnością na próchnicę. Zmniejszone wchłanianie wapnia może prowadzić do niedoborów witaminy D. Uważa się, że za ten proces odpowiadają związki związane z błonnikiem, takie jak kwas fitynowy, fityniany i inne. Włókno roślinne, fityniany i kwas fitynowy wiążąc cynk, utrudniają jego przyswajanie przez organizm i w konsekwencji mogą powodować niedobór tego pierwiastka.

• Wchłanianie leków przyjmowanych drogą doustną, przy diecie bogatej w warzywa, owoce i produkty zbożowe może być zmniejszone, a także może dojść do zmiany metabolizmu leku w ustroju.

Informacje gdzie szukać błonnika, zalecane ilości błonnika w diecie znajdą Mamy w następnym artykule. Zapraszamy do odwiedzenia strony.

mgr Agnieszka Daria Kula
Dietetyk

Przeczytaj także: Zapotrzebowanie na wapń u niemowląt