Przyczyny wymiotów u niemowląt i dzieci
Autor: Edyta Kuzara
Wymioty są niestety stosunkowo częstą przypadłością zarówno wśród niemowląt, jak również wśród dzieci. Dość rzadko występują samodzielnie, stanowiąc najczęściej jeden z objawów choroby. Są czynnością odruchową organizmu, wywołaną przez pobudzenie tzw. ośrodków wymiotnych występujących w układzie nerwowym lub receptorów obecnych w jamie ustnej, gardle, w różnych partiach układu pokarmowego oraz w uchu wewnętrznym i w układzie moczowym. Odruch ten powoduje, że zawartość żołądka zostaje gwałtownie wyrzucona na zewnątrz. Przed wymiotami mogą pojawić się nudności, a objawami towarzyszącymi mogą być np. zblednięcie, pocenie się, rozszerzenie źrenic lub przyspieszenie rytmu serca.
Przyczyny wymiotów u niemowlęcia i u dziecka mogą być bardzo różne, zarówno banalne lub mogą stanowić sygnał alarmujący o rozwoju poważnej choroby. W związku z tym w przypadku wymiotów u niemowląt i dzieci najlepiej zasięgnąć porady lekarza, który przeprowadzi wnikliwy wywiad oraz badania (dostosowane również do wieku) umożliwiające ustalenie przyczyny.
Najczęstsze przyczyny wymiotów w zależności od okresu życia
Wymioty u noworodka po porodzie mogą pojawić się w wyniku podrażnienia żołądka przez połknięty płyn owodniowy lub lekarstw podanych matce w okresie porodu. Kolejną ich przyczyną u noworodków i niemowląt może być zjawisko przekarmiania lub zastosowanie niewłaściwej techniki podczas karmienia np. przyjęcie złej pozycji, zbyt łapczywe jedzenie pokarmu przez maluszka, czego rezultatem jest połykanie znacznych ilości powietrza lub nieodpowiedni otwór w smoczku (w przypadku dzieci karmionych sztucznie). Częstym problemem w tym okresie życia jest ulewanie pokarmu w wyniku nierozwiniętej i niedojrzałej górnej partii przewodu pokarmowego. Ulewanie ze względu na różną objętość wydalonego pokarmu bywa czasami mylone z wymiotami. Zarówno jedno jak i drugie zjawisko może być spowodowane fizjologicznym refluksem żołądkowo-przełykowym, który nie wymaga leczenia, ze względu na brak wpływu na rozwój i samopoczucie maleństwa.
Wymioty w przypadku starszych niemowląt oraz małych dzieci mogą być prowokowane, czego przyczyną jest trudność dostosowania się maluszka do zmieniającej się konsystencji i stopnia rozdrobnienia pokarmu. Nawracające wymioty podczas posiłków mogą być rezultatem braku umiejętności żucia produktów z jednoczesnym pobudzeniem „receptorów wymiotnych” w jamie ustnej i w gardle, a także pewnym poczuciem emocjonalnej presji, które czuje dziecko. Tego typu wymioty zwykle nie wpływają w sposób negatywny na rozwój fizyczny malucha.
Natomiast wymioty o nagłym początku, chlustające, przebiegające z pogarszaniem się stanu dziecka lub gorączką, utratą masy ciała lub zahamowaniem jej przyrostu, zaburzeniami w rozwoju psycho-fizycznym lub połykania wymagają koniecznie diagnostyki lekarskiej.
Poważniejsze przyczyny wymiotów mogą dotyczyć zakażenia, które obejmuje jeden z układów np. moczowy, oddechowy, pokarmowy, nerwowy lub ucha środkowego lub dotyczy całego organizmu (posocznica). U najmłodszych noworodków wymioty mogą stanowić objaw wrodzonej anatomicznej wady przewodu pokarmowego np. zarośnięcia przełyku. W przypadku tego schorzenia współtowarzyszącymi symptomami mogą być także zaburzenia połykania, krztuszenie się podczas karmienia i obfite ślinienie się maluszka.
Przyczyną nawracających wymiotów u noworodków i niemowląt może być również niedrożność pewnych odcinków przewodu pokarmowego np. zwężenie odźwiernika, czyli części żołądka, z której pokarm przemieszcza się do dalszego trawienia do dwunastnicy. W przypadku tego schorzenia objawy, które obejmują narastające, chlustające wymioty, pojawiają się po każdym posiłku, najczęściej u chłopców około 3 tygodnia życia. Niemowlę po wymiotach zaraz jest głodne i chętnie zjada posiłek, przy czym nie przybiera na wadze, lecz ją traci i jest coraz bardziej odwodnione. Jedyną metoda leczenia jest przeprowadzenie operacji. Wśród innych przyczyn wymiotów spowodowanych przez wady układu pokarmowego można wymienić m.in. niedrożność dwunastnicy, zarośnięcie jelita cienkiego lub zarośnięcie odbytu.
U dzieci starszych wymioty mogą świadczyć o zakażeniach żołądkowo-jelitowych, zapaleniu wyrostka robaczkowego lub otrzewnej, zapaleniu trzustki lub wątroby, patologicznym refluksie żołądkowo-jelitowym, zapaleniu żołądka. Podobnie jak w przypadku niemowląt wymioty u starszych dzieci mogą być spowodowane np. przez choroby zakaźne, zapalenie opon mózgowych, zakażenia dróg moczowych, infekcje dróg oddechowych (angina, zapalenie gardła). Wymioty mogą również stanowić jeden z symptomów zakażenia układu nerwowego, krwawienia śródczaszkowego, wstrząśnienia mózgu czy też guza mózgu, zarówno wśród noworodków, niemowląt, jak również w starszej grupie dzieci.
Wymioty mogą być także objawem zaburzeń metabolicznych, czyli np. trudności organizmu z rozkładem jakiegoś związku dostarczanego wraz z pokarmem. Wymioty po pierwszym karmieniu mogą świadczyć np. o galaktozemii, w której organizm nie jest w stanie przekształcić cukru galaktozy w glukozę. Natomiast wymioty po włączeniu do diety owoców mogą być objawem fruktozemii, czyli nietolerancji fruktozy. W przypadku chorób metabolicznych w okresie niemowlęcym i dziecięcym oprócz wymiotów występują najczęściej: upośledzenie rozwoju, nieprawidłowy zapach potu, moczu lub skóry, senność lub śpiączkę, drgawki, żółtaczkę, anomalie budowy twarzy, stóp czy dłoni.
Wymioty u starszych dzieci są charakterystyczne dla zaburzeń odżywiania (np. bulimia, anoreksja), a w różnych grupach wiekowych również dla pewnych schorzeń laryngologicznych oraz zatruć pokarmowych. U dzieci starszych wraz z gorączką i bólami głowy mogą wskazywać na udar słoneczny, a u noworodków na przegrzanie.
Jednym z rodzajów wymiotów występujących w wieku 2-7 lat są wymioty cykliczne, które występują około 12 razy w ciągu roku, pojawiają się mniej więcej o tej samej porze (często w nocy lub nad ranem), trwają tyle samo, zwykle nie dłużej niż 72 godziny. Ich przyczyna nie jest dokładnie poznana, ale zwykle są spowodowane przez zbyt intensywny wysiłek fizyczny, stres lub napięcie emocjonalne.
W przypadku nawracających wymiotów rodzice powinni koniecznie zgłosić się z dzieckiem do pediatry, który do każdego maluszka powinien podejść indywidualnie, dopasowując diagnostykę i leczenie do jego wieku oraz współistniejących objawów.
mgr inż. Edyta Kuzara
Dietetyk
Przeczytaj także: Czkawka u niemowląt i dzieci
